Zübeyde HANIM

Zübeyde Hanım, 1857 yılında Selanik'te dünyaya geldi. Hacı Sofu ailesine mensup olan Zübeyde Hanım'ın kökeni, Karaman'dan Rumeli'ye göç eden Türkmen bir ailesine dayanmaktadır. Mustafa Kemal ATATÜRK'ün annesi olan Zübeyde Hanım'ın soyu, Selanik yakınlarındaki Langaza'da toprak işleri ile uğraşan Hacı Sofu ailesine kadar gitmektedir. Soyadı olarak "Sofu-zade"yi taşıyan aile, Karaman'dan gelerek Rumeli'ye yerleşmiş ve "Konyarlar" olarak anılan Yörük Türkmenlerdendir. Zübeyde Hanım, 1857'de Lankaza'da dünyaya gelmiştir. Babası Sofuzade Feyzullah Ağa, annesi Molla Hanım olarak bilinir. Zübeyde Hanım, döneminde okur yazar olmasıyla bilinir ve kadınların eğitim almadığı bir dönemde, dini eğitim veren Mahalle Mektebi'ne gitmesinde ısrarlıydı.

Selanik'te, Osmanlı Rüsumat İdaresi'nde gümrük memuru Ali Rıza ile 1871 yılında evlendi. Ali Rıza'nın hayal ettiği sarışın ve mavi gözlü bir kadınla evlenmek yerine, kendisinden 20 yaş küçük olan siyah saçlı ve derin mavi gözlü Zübeyde Hanım'a aşık oldu. Yeni çift, Selanik Yenikapı semtinde hayatlarına başladı ve üç çocukları oldu: Fatma, Ömer ve Ahmet. Ancak bu dönemde Fatma hayatını kaybetti. Ali Rıza'nın Çayağzı'na tayin edilmesi üzerine, aile taşındı ve Ömer ile Ahmet burada vefat etti. Mustafa 1881’de, Makbule 1885’te ve Naciye 1889’da doğdu, ancak Naciye 12 yaşındayken vefat etti. Ali Rıza Efendi, 1888 yılında yaşamını yitirdi.

Zübeyde Hanım, Ali Rıza'nın ölümünden sonra çocuklarıyla birlikte abisi Hüseyin Bey'in çiftliğine yerleşti. Ancak abisine yük olmamak adına Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Bey ile ikinci evliliğini gerçekleştirdi. Bu evlilik, Mustafa Kemal'in babasının hatırasına saygı gösterilmediği düşüncesine neden oldu ve Zübeyde Hanım, Balkan Savaşı'ndan sonra Ragıp Bey'den ayrılarak İstanbul'a göç etti. Mustafa Kemal, Ragıp Bey'i nazik ve kibar bir insan olarak tanımlarken, annesinin ikinci evliliği konusunda tepkiliydi.

Zübeyde Hanım, 1919'da oğlu Mustafa Kemal ile tekrar buluşana kadar Adapazarı'nda yaşadı. Ancak sağlığı, Ankara'nın sert iklim koşullarından olumsuz etkilendiği için tedavi amacıyla İzmir'e gitti. Son günlerini Latife Hanım Köşkü'nde geçiren Zübeyde Hanım, 14 Ocak 1923'te 66 yaşında hayatını kaybetti. Mezarı, 1940 yılında İzmir'in Karşıyaka ilçesinde yaptırılan anıt mezarda bulunmaktadır.