Gazi YAŞARGİL

Gazi Yaşargil, Türk bilim insanı ve tıp hekimi olarak 6 Temmuz 1925 tarihinde Lice, Diyarbakır'da doğdu. Beyin ve sinir cerrahisi alanında uzmanlaşmış bir isim olarak, beyin cerrahisinde mikroskop kullanımının hayata geçirilmesindeki önemli katkılarıyla tanınır. 1999'da Amerikan Nörolojik Cerrahlar Kongresi'nde "1950-2000 Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanını kazanmış ve Avrupa Nörolojik Cerrahlar Birliği tarafından onur madalyası ile ödüllendirilmiştir.

Gazi Yaşargil'in ailesi, babasının Diyarbakır'ın Lice ilçesinde kaymakam olarak görev yaptığı dönemde, Sehavet Hanım ile Azmi Bey'in oğlu olarak Ankara'ya taşındı. Yaşargil, Ankara İçcebeci'de geçirdiği ilk 18 yıl boyunca dört kardeşi ile birlikte büyüdü. Ailesinin etkisi ve nöroloji profesörü Yusuf Şükrü Sarıbaş'ın rehberliği ile tıp eğitimine yönlendirildi.

1943 yılında Ankara Atatürk Lisesi'ni tamamlayan Yaşargil, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne başladı. Tıp eğitimine Almanya'daki Friedrich Schiller Üniversitesi'nde devam etti ve 1949'da Basel Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. Yaşargil, beyin cerrahisi alanında uzmanlaşmak için üç yıl boyunca farklı dallarda çalıştı ve Zürih Üniversitesi'nde Hugo Krayenbühl ve diğer uzmanlarla birlikte uzmanlık eğitimine başladı.

Zürih Üniversitesi'ndeki çalışmalarında, 1953-1965 yılları arasında beyin ve orbita anjiyografisi üzerine yoğunlaştı ve stereotaktik teknikle Parkinson hastalığı gibi hareket bozukluklarının tedavisine yönelik ameliyatlar gerçekleştirdi. Zürih Üniversitesi'nde mikrovasküler cerrahi tekniklerini geliştiren Yaşargil, bu alanda birçok başarı elde etti ve 1967'de üç atardamarı tıkalı bir hastaya başarılı bir atardamar bağlama operasyonu gerçekleştirdi.

Zürih Üniversitesi Nöroşirürji Kliniği'nde geçirdiği yıllarda, mikronöroşirürji üzerine sekiz kitap yayınladı ve mikrovasküler cerrahi konusunda dünya çapında bir eğitim merkezi haline gelen bir laboratuvar kurdu. Ocak 1993'te emekli olduktan sonra, Amerika'daki Arkansas Tıp Bilimleri Üniversitesi'nde nöroşirürji kliniği şefi olarak görev aldı ve mikronöroşirürji merkezi oluşturdu.

1994'te Türkiye'ye dönmeyi planlarken yasal sorunlar yaşayan Yaşargil, Arkansas Tıp Bilimleri Üniversitesi'nde çalışmalarına devam etti ve 2013'te emekli oldu. Kasım 2013'ten sonra, Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı'nda görev aldı ve Azerbaycan'da kurulan Avrasiya Akademiyası'nın kurucu üyelerinden biri oldu.

27 Mayıs darbesinin ardından Türk vatandaşlığından çıkarılan Yaşargil, Turgut ÖZAL döneminde tekrar vatandaşlığa kabul edildi. Türkiye'ye döndükten sonra, beyin ve sinir cerrahisi alanındaki başarılarından ötürü birçok ödül kazandı ve "Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanını elde etti. Gazi Yaşargil, Harvey Cushing ile birlikte 20. yüzyılın en önemli nöroşirürjisyenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Yaşargil'in intrakraniyal anevrizma ameliyatlarında kullanılan klipsleri tasarlayıp uygulaması, beyin ameliyatlarında kullanılan Leyla retraktörünü geliştirmesi ve mikroskop ile yapılan ameliyatlarda kullanılan "Kayan Mikroskop" adlı hareketli sistemi tasarlaması gibi keşifleri, beyin cerrahisi pratiğinde önemli bir dönemi başlatmıştır.

11 Haziran 2025 tarihinde, 100 yaşında İsviçre'de hayatını kaybetti. Cenazesi İsviçre'de defnedildi.

Gazi Yaşargil, Cumhuriyet Gazetesi tarafından Türk tarihinin son bin yılı içinde Atatürk ve İbn Sina gibi 10 Türk büyüğünden biri olarak seçilmiş ve bir dönemin ötesindeki etkileriyle beyin cerrahisi alanında önemli bir iz bırakmıştır.