Fazıla Şevket GİZ

Fazıla Şevket Giz, 1903 yılında İstanbul’da doğdu. İlköğrenimini özel bir okulda tamamladıktan sonra Amerikan Kız Koleji’ne geçti ve bu okuldan 1922 yılında mezun oldu. Yükseköğrenimine Amerika Birleşik Devletleri’nde devam etti ve 1927 yılında Mount Holyoke Üniversitesi’nde eğitimini tamamladı. Aynı üniversitenin biyoloji laboratuvarında üç ay süresince araştırmalar yaptı. Bu dönemde edindiği bilimsel birikim, onu Türkiye’ye döndükten sonra temel bilimler alanında öncü bir kadın akademisyen haline getirdi.

Türkiye’ye döndükten sonra 1927-1933 yılları arasında Arnavutköy Kız Koleji’nde biyoloji öğretmeni olarak görev yaptı. 1929 yılında yayımladığı bir yazıyla, temel bilimler alanında akademik bir araştırma yayımlayan ilk Türk kadın bilim insanı unvanını kazandı. Bu çalışma, Türkiye’de kadınların bilimsel camiada görünürlük kazandığı ilk örneklerden biri oldu. 1933 yılında yapılan üniversite reformu sonrasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne hayvan doçenti olarak atandı. Bilimsel kariyerindeki yükselişini sürdüren Giz, 25 Nisan 1944 tarihli kararnameyle Hayvanat Enstitüsü profesörlüğüne getirildi.

1949 yılında Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı ve kadınların akademik alanda daha fazla yer alabilmesi için önemli katkılar sundu. 1950 yılında “Ganglionlen fositlerin yapılan kültürlerde alyuvarların lenfosit dahilinde meydana gelmesi” başlıklı araştırmasıyla İnönü Armağanı’na layık görüldü. Bu başarısı, onu bilim çevrelerinde daha da tanınır hale getirdi. Curt Kosswig’in görevinden ayrılmasının ardından, 4 Ocak 1955 tarihinde İstanbul Üniversitesi Genel Zooloji Enstitüsü'ne direktör olarak atandı. Ancak sağlık sorunları nedeniyle bu görevinden 1958 yılında istifa etti.

Akademik çalışmalarına ara vermeyen Fazıla Şevket Giz, 19 Haziran 1961’de Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Direktörlüğü’ne getirildi. Ancak yine sağlık nedenleriyle 1964 yılında bu görevinden de ayrıldı. 1 Mart 1972 tarihinde emekli oldu. Akademik yaşamı boyunca özellikle zooloji ve karşılaştırmalı anatomi alanlarında önemli eserler verdi. “Omurgalıların Karşılaştırmalı Anatomisi” adlı eseri 1944 yılında yayımlandı ve Türkiye'de bu alanda yazılmış ilk kapsamlı kitaplardan biri olarak kabul edildi.

Fazıla Şevket Giz, Türkiye’de profesör unvanı alan ilk kadın akademisyenlerden biri olarak, bilimsel araştırmaları ve öncülüğüyle kadınların yükseköğretimdeki yerini güçlendiren figürlerden biri oldu. 4 Ağustos 1981 tarihinde hayatını kaybetti. Cenazesi Şişli Camii’nde kılınan öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi. Bilimsel katkıları ve öncü rolü, onu Türk bilim tarihinde saygıyla anılan bir isim haline getirdi.