Behiçe BORAN

Behice Sadık Boran, 1 Mayıs 1910'da Bursa'da doğmuş, Türkiye'nin önemli siyasetçi, akademisyen ve sosyologlarından biridir. Ailesi, 1890'larda Bursa'ya göç eden Kazan Tatarlarındandı. Babası Sadık Bey tahıl ticaretiyle uğraşırken, annesi Mahire Hanım ev hanımıydı. İlkokul eğitimine Bursa’da başlayan Boran, Kurtuluş Savaşı sırasında ailesiyle İstanbul’a göç etti. Ortaöğrenimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'nde tamamladı ve bu okulun orta kısmını 1927'de, lise kısmını ise 1931'de birincilikle bitiren ilk Türk kız öğrenci oldu. Eğitime verdiği önemle dikkat çeken ailesi, onun bu başarısında önemli bir rol oynadı. Üniversite eğitimi için burslu olarak ABD'ye giden Boran, Michigan Üniversitesi'nde sosyoloji doktorasını tamamladıktan sonra 1939 yılında Türkiye’ye döndü ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde akademik kariyerine başladı.

Akademik hayatının yanı sıra sosyal ve politik hareketlere katılım gösteren Behice Boran, Yurt ve Dünya ile Adımlar dergilerinin yayın çalışmalarında bulundu. 1946 yılında Nevzat Hatko ile evlendi. Ancak siyasi görüşleri nedeniyle 1948’de üniversitedeki görevinden uzaklaştırıldı. 1950’de kurucusu olduğu Barışseverler Cemiyeti’nin Kore’ye asker gönderilmesini eleştiren bildirisi nedeniyle 15 ay hapis cezasına çarptırıldı. 1962 yılında Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) üye olan Boran, 1965 seçimlerinde Urfa Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girdi. Partinin lideri Mehmet Ali Aybar’a karşı tavır aldı ve 1970’te TİP Genel Başkanlığına seçildi. 12 Mart 1971 muhtırası sonrası partisi kapatıldı ve kendisi tutuklandı. Yargılanarak 15 yıl hapis cezası aldı ancak 1974’teki genel af ile serbest bırakıldı.

Behice Boran, 1975’te yeniden kurulan TİP’in Genel Başkanı oldu. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından kısa süre ev hapsinde tutulduktan sonra yurt dışına çıktı. 1981 yılında yurttaşlıktan çıkarıldı. Sosyalist hareketin önemli bir temsilcisi olan Boran, TKP ile TİP’in birleşme kararını duyurduktan iki gün sonra, 10 Ekim 1987’de Brüksel’de hayatını kaybetti. Cenazesi Türkiye’ye getirilerek 18 Ekim 1987’de İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. Boran, "Sosyalist doğulmaz, sosyalist yaşanır." sözüyle hafızalarda yer etmiştir.